Día das Letras Galegas 2010: Uxío Novoneyra

Este ano o Día das Letras Galegas, o 17 de maio, está adicado a Eugenio Novo Neira, máis coñecido como Uxío Novoneyra, que naceu en Parada (parroquia de San Xoán de Seoane, concello de Folgoso do Courel) no mes de xaneiro de 1930, e morreu en Santiago de Compostela o 30 de outubro de 1999.
Fillo de labregos, estudou o bacharelato na cidade de Lugo e en 1948 matriculouse na Facultade de Filosofía e Letras da Universidade de Madrid, onde comenzou a escribir poesía en castelán. Algunhas das súas composicións foron publicadas na revista Bengala.
En Madrid coñeceu a Xesús Alonso Montero, militante do PCE e culturalmente galeguista, quen influiu de xeito moi notable na formación intelectual de Novoneyra. Foi Alonso Montero quen conservou o que está considerado o primeiro poemario de Novoneyra, Abrojos (en castelán), do que se reeditou parte do seu contido o ano 2002 grazas a Alonso Montero.
En 1950 e 1951 se publicaron duas coleccións de versos de Novoneyra: Poemas de Dios e Caurel (en castelán), que constituíron a base sobre a que despois creou Os eidos, que para moitos é a obra cumbre do poeta do Courel.

Xa no 1952 e instalado en Santiago, Novoneyra coñeceu a Maside, Piñeiro e Otero Pedrayo, e foi entón, influído por eles, que decidiu escribir só en galego. Se Alonso Montero fora quen aportou as bases da personalidade intelectual de Novoneyra, Piñeiro e Manuel María foron os que marcaron a súa maduración literaria e ideolóxica.

No ano 1953, Novoneyra enfermou gravemente (pleuresía) e por consello médico regresou ao Courel, onde residiu ata 1962. Ese retiro favoreceu en grande medida o seu traballo literario, pois no 1955 publicou a primeira edición de Os eidos, traballo que non deu por remtado e ao que engadiu sucesivas aportacións ata o ano 1974.
Tamén perante a década dos anos cincoenta comenzou a publicar poemas e textos en diversas revistas (Vida gallega, Aturuxo, Follas secas, Luzes de Galicia, Nordés, Ólisbos, Dorna, Ronsel), e algúns dos seus versos foron incluídos na segunda Escolma de poesía galega. Os contemporáneos, que baixo a dirección de Fernández del Riego publicou a editorial Galaxia.
En 1962, Novoneyra regresou a Madrid e iniciou a súa traxectoria profesional na radio e máis na televisión, participando en programas e espazos culturais dedicados a poetas españois e estranxeiros. Foi nesa época cando frecuentou o café Gijón e entablou relación co grupo galeguista Brais Pinto. En 1966 publicou Elexías do Courel e outros poemas, nunha edición bilingüe en castelán e galego. Ese mesmo ano decidiu regresar ao Courel por razóns familiares (os seus pais, xa vellos, enfermaron gravemente e morreron en 1971 e 1973).

En 1982, Novoneyra foi elexido presidente da Asociación de Escritores en Lingua Galega e ao ano seguinte abandonou definitivamente O Courel para se establecer en Santiago de Compostela.
Os seus libros fundamentais son Os eidos (Galaxia, 1955); Elexías do Courel e outros poemas (Rialp, 1966), e Os eidos II (Galaxia, 1974).